Dlaczego nauka ortografii może być trudna?

Proces kształcenia umiejętności i nawyku bezbłędnego zapisywania wyrazów jest złożony i wymaga szczególnych zabiegów w nauczaniu, ponieważ zależy od wielu czynników.

Jego podstawę stanowią uwarunkowania fizjologiczne (sprawność analizatora wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno-ruchowego) i psychologiczne (poziom procesów poznawczych: pamięci wzrokowej, słuchowej, ruchowej; uwagi i myślenia oraz procesów emocjonalnych, a szczególnie motywacyjnych).

Sprawnie działające analizatory: wzrokowy i kinestetyczno-ruchowy – powodują, że uczeń prawidłowo rozróżnia wyrazy, głoski i litery, poprawnie je wymawia i zapisuje.

W początkowej fazie nauki pisania bardzo ważne jest połączenie bodźca wzrokowego (uczeń spostrzega zapisany wyraz) z bodźcem słuchowym (słyszy) i akustyczno-kinestetycznym (wymawia i pisze).

W początkowej fazie nauki pisania szczególną rolę odgrywa słuch i pamięć słuchowa.

Dobre spostrzeganie i zapamiętywanie słuchowe jest podstawą prawidłowej analizy i syntezy słuchowo-wzrokowej wyrazów. Prawidłowe wymawianie głosek i łączenie ich w wyrazy umożliwia dziecku poprawne zapisanie wyrazów o pisowni zgodnej z brzmieniem.

W przypadku pisowni wyrazów, których zapis różni się od wymowy, albo wyrazów z głoskami mającymi podwójne oznaczenia ogromne istotna jest pamięć wzrokowa.

Uczeń musi zapamiętać kilkadziesiąt wyrazów z ó, rz, h niewymiennymi, oraz wyrazy, których pisowni ze względu na niski poziom wiedzy gramatycznej, nie potrafi sobie wyjaśnić. W ścisłym związku z pamięcią wzrokową działa pamięć motoryczna. Podczas pisania wcześniej obserwowanych wyrazów powstają wyobrażenia wzrokowo-motoryczne, które, utrwalone poprzez ćwiczenia, prowadzą do tworzenia się nawyku ortograficznego.

Ogromny wpływ na zapamiętywanie ma koncentracja uwagi na zapisywanym wyrazie. Jeżeli dziecko nie potrafi się skupić, jego spostrzeganie staje się niedokładne, a to sprzyja powstawaniu błędów.

Jednym z głównych motywów uczenia się, w tym także ortografii jest zainteresowanie. Podczas pracy na zajęciach staram się o tym nie zapominać. Skuteczność nauczania związana jest z poszukiwaniem nie jednej uniwersalnej metody nauczania, taka metoda nie istnieje, lecz ze znajomością wielu metod i dostosowaniem ich do uczniów, z którymi pracuje.

Co możemy zrobić, aby ułatwić naukę ortografii?

Kluczem do sukcesu w tym złożonym i trudnym procesie jest stosowanie ciekawych tekstów ortograficznych, zagadek, krzyżówek, ćwiczeń prowadzonych w formie gier i zabaw, konkursów, interesujących środków dydaktycznych.

Warto zapoznać uczniów z ćwiczeniami mającymi na celu zharmonizować obydwie półkule mózgu, uświadomić im, jakie są korzystne i niekorzystne warunki, które wpływają na proces uczenia się. W pracy z dziećmi wykorzystuję mnemotechniki, to system prostych rozwiązań, które pomagają zapamiętać wszystko to, co trudne do zapamiętania.

Mnemotechnika, mnemonika (gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętywanie przechowywanie i przypominanie sobie informacji.

Już w starożytności zauważono, że o wiele łatwiej niż suche fakty zapamiętywane są informacje, które wywołują skojarzenia albo emocjonalne reakcje.

Wszystkie mnemotechniki bazują właśnie na tym prostym fakcie. Metoda mnemotechniczna w nauce ortografii, to nic innego, jak metoda przez skojarzenia, pozwala ona na przyswojenie sobie pisowni różnych wyrazów i nieźle się przy tym bawić. Opiera się ona głównie na zapamiętywaniu, przy wykorzystaniu wyobraźni, wizualizacji i skojarzeń. Mózg każdego z nas myśli obrazami. Jeden obraz może przywoływać kolejny, dzięki czemu możliwe jest tworzenie siatek obrazów ortograficznych.

Przy zapamiętaniu wyrazów z Ó niewymiennym można wykorzystać metodę historyjek.

chór  ogół  róża  źródło córka  ogórek  różny  żółtko czółno  oprócz  skóra  żółty jaskółka  półka  tchórz   Józef  późno  wiewiórka   kłótnia  próba  wójt   król  próchno  wiór   królik  próżny  włóczka   krótki  przepiórka  włócznia   który  równy  wróbel   mózg  rózga góra  płótno  szczególnie  żółw wróżba

EFEKT WSPÓLNEJ PRACY MOICH UCZNIÓW PODCZAS ZAJĘĆ TERAPEUTYCZNYCH.

"Na ogół w chórze śpiewają szczególnie zdolne córki wójtów. W nagrodę za występ dostają żółte róże, i są zapraszane na późną kolację, na którą płyną czółnem. Kolacja zorganizowana jest nad źródełkiem, wypływającym z wysokich gór. Podczas tych spotkań często dochodzi do kłótni, których tematyka jest bardzo różna. Córki kłócą się o to, która z nich jest próżna, tchórzliwa, która ma krótszą włóczkę, równiejszą włócznię czy piękniejszą skórę. Ich spory próbuje rozstrzygać król Józef. Temu całemu zamieszaniu przyglądają się wiewiórki, wróble, żółwie, jaskółki, króliki i przepiórki, którym to wszystko nie mieści się w mózgach J. Wróżba starej dobrej wróżki mówi, że odczarować kłótliwe córki wójtów może tylko rózga, która leży na najwyższej półce w królestwie, zaraz obok ogórków i żółtek.

Czy znajdzie się śmiałek, który odnajdzie czarodziejską różdżkę????"

Ortografii uczymy się również śpiewająco, do naszych ulubionych piosenek należą: ,,Porady nad strumykiem'' (sł. J. Kałucki, melodia ,,Gdzie strumyk płynie z wolna'') i „Krakowiaczek na RZ”

,,Porady nad strumykiem''

Gdy nie wiesz, jak napisać,

O z kreską czy też u

Posłuchaj tej piosenki

Którą śpiewamy tu

Posłuchaj tej piosenki

Którą śpiewamy tu

O z kreską, więc piszemy

Gdy zmienia się na o

Sól soli lub solniczka

Pokój pokoi sto

Sól soli lub solniczka

Pokój pokoi sto

                                             

Piszemy też o z kreską

Jak zmienia się na e

Niósł niesie przenieść wynieść

Wiódł dobrze wiedzie się

Niósł niesie przenieść wynieść

                                                      Wiódł dobrze wiedzie się

                                                        O z kreską wymieniamy

                                                        Na samogłoskę a

                                                         Jak wrócić i wracamy

                                                           Czy pomóc pomaga

Jak wrócić i wracamy

Czy pomóc pomaga

Końcówki ówka ówna

I jeszcze krótkie ów

Piszemy przez o z kreską

Makówka równa głów

Piszemy przez o z kreską

Makówka równa głów

Są jednak trzy wyjątki

I morał płynie stąd

Zasuwka wsuwka skuwka

Nie kreskuj, bo to błąd

Zasuwka wsuwka skuwka

Nie kreskuj, bo to błąd

Jeżeli coś zapomnisz

Z tekstu śpiewanego

To sięgnij do Słownika

Ortograficznego.

~Krakowiaczek na RZ ~

Są pewne zasady,
Gdzie "er zet" się pisze,
Chcemy je przypomnieć.
Prosimy o ciszę.
Dworzec, bo dworcowy,
Lekarz, bo lekarski,
Marzec, bo marcowy,
                                                                   Kucharz, bo kucharski.

Rzeka, orzech, rzadko,
Twarz, rzodkiewka, wierzba,
Warzywa, korzenne -
Te są niewymienne.

Po literach takich,
Jak: "pe", "be", "de", "te", "ka",
Cztery nam zostały:
"Gie", "jot", "wu" i "ce cha".

Brzoza i przecinek,
Patrzeć, spojrzeć, drzewa,
Krzew, chrzęst, zgrzyt i wrzesień -
Zapamiętać trzeba.
Są też tu wyjątki,
Gdzie "es zet" piszemy:
Kształt, pszenica, pszczoła.
Inne pominiemy.

Na zakończenie przytoczę słowa piosenki z płyty ,,Ortografia śpiewająco!!!''.

„Ortografia nasza jest, co nieco trudna, ale za to, wierzcie, nie jest taka      nudna.”                                                            

BIBLIOGRAFIA

        1.Malendowicz J.: Pisanie z pamięci i ze słuchu w szkole podstawowej. PZWS, Warszawa 1969.

2.Froelichowa M., Ledóchowska J.: Metodyka nauczania ortografii w szkole ogólnokształcącej, PZWS Warszawa 1961. 

        3.Gryszanowicz K.: Zabawowe formy nauczania ortografii w klasie II. WODN. Łódź 1999. 

4. Jedut A., Pleskot A.: Wybrane problemy nauki ortografii w klasach I-III. Nauczanie Początkowe 1991/92 Nr 6. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1992. 

5.Jędras H.: Słówka. Zeszyt pomocniczy do ćwiczeń ortograficznych dla klasy 3. GRAFAG, Warszawa 1994. 

6.Kaleta-Sawicka M., Skalska I.: Vademecum nauczania ortografii w klasach początkowych. PW „MAC”, Kielce 1993. 

7.Kapica G.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym. WSiP, Warszawa 1986.  Jedut A., Pleskot A.: Nauczanie ortografii w klasach I-III. Poradnik dla nauczyciela. WSiP, Warszawa 1991. 

8.Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki ogólnej PWN, Warszawa 1973.

Pedagog terapeuta

Edyta Kurlej